[Nauka jęz. hiszpańskiego] Lekcja 5 - Artículo

[Nauka jęz. hiszpańskiego] Lekcja 5 - Artículo

Na dzisiejszej lekcji omówimy sobie dość szczegółowo pewnie dział gramatyki, czyli rodzajnik. Ta część mowy nie występuje w języku polskim. Ale przyda nam się to do następnych lekcji związanych ze słówkami. Pisania jest masa, więc musicie się uzbroić w cierpliwość. Po prostu nie chciałam podzielić, lekcji na kilka części. Dlatego wyszło tego tak sporo. Nie mogło zabraknąć również pracy domowej!

Lección 5
Tema: Artículo (rodzajnik)

Rodzajnik (artículo) to część mowy, która nie występuje w języku polskim. Określa rodzaj i liczbę rzeczownika. 

W języku hiszpańskim wyróżniamy dwa typy rodzajników:

• rodzajniki określone (artículos determinados);
• rodzajniki nieokreślone (artículos indeterminados).

Każdy z nich ma dwa rodzaje (męski i żeński) oraz dwie liczby (pojedynczą i mnogą). Istnieje również rodzajnik nijaki lo, którego używamy bardzo rzadko, na przykład w stopniowaniu przysłówków i w zdaniach podrzędnie złożonych.

Rodzajnik określony Artículo determinando

	Rodzaj męski	Rodzaj żeński
Liczba pojedyncza	el	la
Liczba mnoga	los	las

W liczbie pojedynczej używamy następujących rodzajników:

• * rodzajnik el dla wszystkich rzeczowników rodzaju męskiego, na przykład:
  el abuelo (dziadek),
  el camino (droga),
  el coche (samochód),
  el dinreo (pieniądze),
  el sentimiento (uczucie),
  el sonido (dźwięk); 

• * rodzajnik la dla wszystkich rzeczowników rodzaju żeńskiego, na przykład:
  la bicileta (rower),
  la casa (dom),
  la cocina (kuchnia)
  la economía (ekonomia),
  la falda (spódnica),
  la pera (gruszka).

• * Uwaga! Przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego, które rozpoczynają się akcentowaną głoską a (również zapisaną jako ha), występuje rodzajnik el, na przykład:
  el agua (woda),
  el águila (orzeł),
  el alma (dusza),
  el hacha (siekiera).

W liczbie mnogiej używamy następujących rodzajników:

• * rodzajnik los przed wszystkimi rzeczownikami rodzaju męskiego, na przykład:
  el dormitorio (sypialnia) - los dormitorios (sypialnie),
  el ojo (oko) - los ojos (oczy),
  el ordenador (komputer) - los ordenadores (komputery),
  el reloj (zegar) - los relojes (zegary),
  el sofá (kanapa) - los sofás (kanapy),
  el tío (wujek) - los tíos (wujkowie).

• * Uwaga! Rodzajnika los nie używamy w liczbie mnogiej przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego rozpoczynającymi się akcentowaną głoską a (lub ha), przed którymi w liczbie pojedynczej występował rodzajnik el, na przykład:
  el agua - las aguas,
  el águila - las águilas.

•  * rodzajnika las przed wszystkimi rzeczownikami rodzaju żeńskiego, na przykład:
  el águila (orzeł) - las águilas (orły),
  la cama (łóżko) - las camas (łóżka),
  la enfermedad (choroba) - las enfermedades (choroby),
  la pregunta (pytanie) - las preguntas (pytania),
  la respuesta (odpowiedź) - las respuestas (odpowiedzi),
  la silla (krzesło) - las sillas (krzesła).

Rodzajnik nieokreślony Artículo indeterminado

	Rodzaj męski	Rodzaj żeński
Liczba pojedyncza	un	una
liczba mnoga	(unos)	(unas)

W liczbie pojedynczej występują następujące rodzajniki nieokreślone:

• * rodzajnik un  przed rzeczownikami rodzaju męskiego, na przykład:
  un comedor (jadalnia),
  un cuaderno (zeszyt),
  un cuadro (obraz),
  un espejo (lustro),
  un sillón (fotel),
  un sistema (system).

• * rodzajnik una przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego, na przykład:
  una cuchara (łyżka),
  una forma (forma),
  una llave (klucz),
  una obra (dzieło),
  una pierna (noga),
  una ventana (okno).

• * Uwaga! Przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego rozpoczynającymi się na akcentowaną głoską a (lub ha) stosuje się rodzajnik un, na przykład:
  un acta (akt),
  un águila (orzeł),
  un alma (dusza),
  un hacha (siekiera).

W licznie mnogiej praktycznie nie używamy rodzajników nieokreślonych. Występują one jedynie w określonym kontekście w znaczeniu "jakieś", "około", "kilka".

• * rodzajnik unos występuje przed rzeczownikami rodzaju męskiego, na przykład:
  un árbol (drzewo) - unos árbol (drzewa),
  un ascensor (winda) - unos ascensores (windy),
  un deporte (sport) - unos deportes (sporty),
  un lápiz (ołówek) - unos lápices (ołówki),
  un nombre (imię) - unos nombres (imiona),
  un país (kraj) - unos países (kraje).

• * rodzajnik unas występuje przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego, na przykład:
  una blusa (bluzka) - unas blusas (bluzki),
  una hija (córka) - unas hijas (córki),
  una hora (godzina) - unas horas (godziny),
  una lámpara (lampa) - unas lámparas (lampy),
  una manzana (jabłko) - unas manzanas (jabłka),
  una taza (filiżanka) - unas tazas (filiżanki).

Użycie rodzajników określonych i nieokreślonych

Rodzajnika określonego używamy:

• * gdy opisujemy lub wskazujemy konkretną, znaną osobę, zwierzę lub rzecz, na przykład:
  La novia de Sebastían es muy inteligente. - Narzeczona Sebastiana jest bardzo inteligentna.
  El libro que me has prestado es muy interesante. - Książka, którą mi pożyczyłeś, jest bardzo ciekawa.
  Los sillones de esta habitación me gustan mucho. - Fotele w tym pokoju bardzo mi się podobają.
  Las manzanas que compraste son muy buenas. - Jabłka, które kupiłeś, są bardzo smaczne. 

• * gdy opisujemy lub wskazujemy osobę, zwierzę lub rzecz, o której była mowa już wcześniej, na przykład:
  Hay en esta ciudad un castillo antiguo. El castillo lo destruyeron durante la guerra. - W tym mieście jest stary zamek. Zamek ten został zburzony podczas wojny.
  Lucía tiene una tele enorme. La tiene 50". Lucía ma ogromny telewizor. (Ten) Telewizor ma 50 cali.
  Aquí hay un hombre. El hombre está sentado en la silla. Tu jest jakiś mężczyzna. (Ten) Mężczyzna siedzi na krześle. 

• * przed rzeczownikami, które odnoszą się do rzeczy, osób i zjawisk unikalnych, jedynych w swoim rodzaju, na przykład:
  La Tierra es redonda. - Ziemia jest okrągła.
  El Sol es una estrella. - Słońce jest gwiazdą.
  En esta reunión aparecerá la reina de Inglaterra. - Na tym spotkaniu pojawi się królowa Anglii.
  El Museo del Prado está en Madrid. - Muzeum Prado znajduje się w Madrycie.

• * przed rzeczownikami mającymi znaczenie ogólne, na przykład:
  Vivir en la ciudad es más fácil que vivir en el campo. - Łatwiej jest żyć w mieście niż na wsi.
  El tigre es un animal muy fuerte. - Tygrys to bardzo silne zwierzę.
  Las abejas son muy útiles. - Pszczoły są bardzo pożyteczne.
  Los niños lloran mucho. - Dzieci dużo płaczą.
  El hierro es más duro que el oro. - Żelazo jest twardsze od złota.

• * przed nazwami języków, nauk, dyscyplin sportowych, wyznań, dziedzin i tytułów, na przykład:
  el latín (łacina),
  el italiano (język włoski),
  la psicología (psychologia),
  la geología (geologia),
  las matemáticas (matematyka),
  el tenis (tenis),
  el catolicismo (katolicyzm),
  el licenciado Juan Fernández (magister Juan Fernández).

• * przed rzeczownikami abstrakcyjnymi, nazwami świąt i bezokolicznikami, które tłumaczymy jako rzeczowniki, na przykład:
  las Pascuas (Wielkanoc),
  la Nochevieja (Sylwester),
  el beber (picie),
  el amor (miłość),
  el odio (nienawiść),
  el bienestar (dobre samopoczucie).

• * przed liczebnikami porządkowymi, liczebnikami oznaczającymi godzinę i dzień (datę), a także liczebnikami oznaczającymi wiek, na przykład:
  Es la una. - Jest (godzina) pierwsza.
  El primer día vamos a descansar. - Pierwszego dnia będziemy odpoczywać.
  Las clases empiezan a las ocho de la mañana. - Zajęcia zaczynają się o ósmej rano.
  Las vacaciones terminan el treinta y uno de agosto. - Wakacje kończą się trzydziestego pierwszego sierpnia.
  Compró el primer piso a los 30 años.  - Pierwsze mieszkanie kupił w wieku 30 lat.

• * Uwaga! Rodzajnik określony stosuje się do oznaczania wieku tylko i wyłącznie w wyrażeniach typu "w wieku x lat" (a los x años). Gdy podajemy wiek, nie stosujemy żadnego rodzajnika, na przykład:
  Tengo treinta y cuantro años. - Mam trzydzieści cztery lata.
  Cuando tenía cinco, ya iba a la escuela. - Gdy miała pięć lat, już chodziła do szkoły.
  ¿Tienes veinte años, verdad? - Masz dwadzieścia lat, prawda?

• * Uwaga! Przy podawaniu godziny używamy rodzajników la  lub las. Rodzajnik la występuje przed godziną pierwszą, natomiast przed pozostałymi godzinami występuje rodzajnik las, na przykład:
  Es la una y media. - Jest pierwsza trzydzieści.
  A la una en punto abren esta tienda. - Ten sklep otwierają dokładnie o pierwszej.
  Desayunamos sobre las nueve. - Jemy śniadanie około dziewiątej.
  Son las cuatro y cuarto. - Jest kwadrans po czwartej. 

• * przy tworzeniu stopnia najwyższego przymiotnika, na przykład:
  Soy el mayor de la familia. - Jestem najstarszy z rodziny.
  Hay muchos tipos de tortilla. La más rica es de huevos, patatas y cebolla. - Jest wiele rodzajów tortilli. Najsmaczniejsza jest z jajek, ziemniaków i cebuli.
  Carlos siempre obtiene las mejores notas. - Carlos zawsze dostaje najlepsze stopnie.
  Este coche es el más caro de todos. - Ten samochód jest najdroższy ze wszystkich. 

• * przed nazwami dni tygodnia, na przykład:
  Los domingos no se va al trabajo. - W niedziele nie chodzi się do pracy.
  El martes tengo clases de español. - We wtorek mam lekcje hiszpańskiego.
  No saldremos de la ciudad hasta el miércoles. - Do środy nie wyjedziemy z miasta.
  Te invito a mi fiesta que monto el sábado. - Zapraszam cię na przyjęcie, które urządzam w sobotę. 

• *przed nazwami rzek, jezior, mórz, oceanów i pasm górskich, oraz przed niektórymi nazwami krajów i miast, na przykład:
  el Vístula (Wisła),
  el Como (jezioro Como),
  el Báltico (Bałtyk),
  el Atlántico (Atlantyk),
  los Estados Unidos (Stany Zjednoczone),
  el Perú (Peru),
  la Habana (Hawana),
  la Haya (Haga).

• * przed nazwami miast i krajów, jeśli mówimy o jakimś okresie w ich historii, na przykład:
  el Londres de este siglo (Londyn tego wieku),
  la Cuba revolucionaria (rewolucyjna Kuba),
  la España de los años setenta (Hiszpania lat siedemdziesiątych),
  la Polonia cominusta (Polska komunistyczna).

• * po przymiotniku todo, w znaczeniu "wszyscy", "cały", na przykład:
  Todo el mundo necesita trabajo. - Wszyscy potrzebują pracy.
  Todos los gatos que tengo son grises. - Wszystkie koty, które mam są szare.
  Invito a todos los amigos a la fiesta. - Zapraszam na przyjęcie wszystkich przyjaciół.
  He viajado por todo el mundo. - Podróżowałem po całym świecie. 

• * przed nazwiskami w liczbie mnogiej, na przykład:
  los Fernández (państwo Fernández),
  los García (państwo García).

Rodzajnika nieokreślonego używamy:

• * gdy jest mowa o osobie, zwierzęciu lub rzeczy bliżej nieokreślonych, nieznanych lub gdy jest o nich mowa po raz pierwszy. W tym wypadku rodzajnik nieokreślony często występuje w znaczeniu "jakiś", "jakaś", na przykład:
  Ha venido un chico. No sé que quiere. - Przyszedł jakiś chłopak. Nie wiem, czego chce.
  Veo un perro. - Widzę jakiegoś psa.
  ¿Puedes prestarme un bolígrafo, por favor? - Możesz pożyczyć mi długopis?
  Sí, mi hermano ya ha comprado una casa, pero no sé nada más. - Tak, mój brat kupił już dom, ale nic więcej nie wiem.

• * Uwaga! Gdy zaczynamy opisywać daną osobę, zwierzę lub rzecz, przestaje ona być nieznana i należy wówczas użyć rodzajnika określonego, na przykład:
  Tengo un lápiz. El lápiz es negro. - Mam ołówek. (Ten) Ołówek jest czarny. 

• * do zdefiniowania wyglądu, charakteru i cech osób, zwierząt lub rzeczy, o których mówimy, na przykład:
  Ana es una chica  guapa. - Ana jest ładną dziewczyną.
  Pedro es un hombre inteligente. - Pedro jest inteligentnym mężczyzną.
  Bombón es un perro muy viejo. - Bombón to bardzo stary pies.
  Este libre es una maravilla. - Ta książka jest cudowna.
  El fútbol es un juego difícil. - Piłka nożna jest trudną grą.

• * po formie hay  (jest, znajduje się), na przykład:
  En este jardín hay un banco. - W tym ogrodzie jest ławka.
  Hay aquí un chico que canta muy bien. - Jest tu chłopiec, który bardzo ładnie śpiewa.
  A la izquierda hay una tienda. -  Po lewej stronie jest sklep.
  Arriba hay una reunión. - Na górze jest spotkanie. 

• * w liczbie mnogiej w znaczeniu "kilka", "jakieś", "niektóre", "około", na przykład:
  Este libro tiene unos dibujos y aquél, ninguno. - W tej książce jest kilka obrazków, a w tamtej nie ma żadnego.
  En aquel edificio hay unos seis dormitorios. - W tamtym budynku jest chyba z sześć sypialni.
  Quiero comprar unas lámparas grandes. - Chcę kupić kilka dużych lamp.
  Juan pasó unas semanas en América. - Juan spędził kilka tygodni w Ameryce.
  Unos niños son tímidos y otros no. - Niektóre dzieci są nieśmiałe, a inne nie. 

Rodzajnika nijakiego lo używamy:

• * przy tworzeniu stopnia najwyższego przysłówków, na przykład:
  lo más barato posible (najtaniej, jak się da),
  lo más pronto posible (najwcześniej, jak się da),
  lo mejor (najlepiej),
  lo peor (najgorzej).

• * przy tworzeniu rzeczowników abstrakcyjnych pochodzących od przymiotników, na przykład:
  lo barato (to, co tanie),
  lo grande (to, co duże),
  lo increíble (to, co niesamowite),
  lo individual (to, co indywidualne),
  lo malo (to, co złe),
  lo universal (to, co uniwersalne).

• * Uwaga! Rzeczowniki abstrakcyjne tego typu mogą też oznaczać duże natężenie pewnej cechy, na przykład:
  No puedo creer lo bueno que es. - Nie mogę uwierzyć, jak bardzo jest dobry.
  Es increíble lo cansados que estamos. - Niesamowite, jak bardzo jesteśmy zmęczeni.

Opuszczenie rodzajnika

W języku hiszpańskim rzeczowniki występują bez rodzajników w następujących przypadkach:

• * przed niektórymi rzeczownikami w liczbie mnogiej (ale tylko w przypadku rodzajników nieokreślonych), na przykład:
  ¿Necesitas gafas? - Potrzebujesz okularów?
  Veo perros. - Widzę jakieś psy.
  No hace falta cortar árboles. - Nie trzeba ścinać drzew.
  En Polonia hay tenistas buenos. - W Polsce są dobrzy tenisiści.

• * gdy przed rzeczownikami stoi zaimek wskazujący, dzierżawczy lub pytajny, a także przed niektórymi zaimkami nieokreślonymi, na przykład:
  Ese perro no es peligroso. - Tamten pies nie jest niebezpieczny.
  Este libro no es de nuestros padres. - To nie jest książka naszych rodziców.
  Es mi lápiz. - To jest mój ołówek.
  Ana está en su dormitorio. - Ana jest w swojej sypialni.
  ¿Cuántos días estuviste allí? - Ile dni tam byłeś?
  Algún día será famoso. - Pewnego dnia będzie sławny.
  Ninguna respuesta es buena. - Żadna odpowiedź nie jest dobra.
  Lo haremos otro día. Te lo prometo. - Zrobimy to innego dnia. Obiecuję ci. 

• * gdy w zdaniu pojawia się więcej niż dwa rzeczowniki w formie wyliczenia, na przykład:
  Pera, manzana, naranja y plátana son ejemplos de fruta. - Gruszka, jabłko, pomarańcza i banan to przykłady owoców.
  Vasos, tenedores, cucharas y platos. Ya todo está en la mesa. - Szklanki, widelce, łyżki i talerze. Wszystko jest już na stole. 

• * po czasowniku tener (mieć), gdy informujemy o posiadaniu lub braku czegoś, na przykład:
  No tengo coche, pero tengo bicicleta. - Nie mam samochodu, ale mam rower.
  No tengo hermanos. - Nie mam rodzeństwa.
  No tengo ni idea. - Nie mam pojęcia.
  No tengo lápiz, ¿puedo usar bolígrafo? - Nie mam ołówka, mogę użyć długopisu?

• *Uwaga! Opuszczamy rodzajnik również w zwrotach z czasownikiem tener, na przykład:
  tener calor (czuć gorąco),
  tener frío (czuć zimno),
  tener hambre (być głodnym),
  tener sed (byś spragnionym),
  tener sueño (być śpiącym).

• po czasowniku ser (być), przed nazwami zawodów lub narodowości, na przykład:
  Soy profesora de español. - Jestem nauczycielką hiszpańskiego.
  Tanto mi madre, como mi padre son abogados. - Zarówno moja matka, jak i mój ojciec są adwokatami.
  Luisa siempre quería ser dentista. - Luisa zawsze chciała być dentystą.
  Sois ingenieros, ¿verdad? - Są inżynierami, prawda?
  Somos polacos. - Jesteśmy Polakami.
  Es argentino y por eso tiene un acento extraño. - Jestem Argentyńczykiem i dlatego mam taki dziwny akcent.

• * Uwaga! Rodzajnik pojawia się, jeżeli nazwom zawodów lub narodowości towarzyszą dodatkowe określenia, na przykład:
  Eres una profesora buena. - Jesteś dobrą nauczycielką.
  Es un estudiante vago. - To leniwy student.
  Son unos ingleses cultos. - Są wykształconymi Anglikami. 

• * przed nazwami miesięcy i rokiem wyrażonym liczbą, na przykład:
  Nací en 1982. - Urodziłem się 1982 roku.
  De 1998 a 2004 viví en Madrid. - Od 1998 do 2004 roku mieszkałem w Madrycie.
  En febrero hace frío. - W lutym jest zimno.
  En agosto salimos de Polonia. - W sierpniu wyjeżdżamy z Polski.

• * Uwaga! Jeżeli przed rokiem wyrażonym liczbą pojawia się słowo año (rok), należy użyć rodzajnika określonego, na przykład:
  Viajamos a Italia en el año 1990. - Pojechaliśmy do Włoch w 1990 roku.
  Compraré un piso en el año 2012. - Kupię mieszanie w 2012 roku.
  Trabajaré aquí hasta el año 2010. - Będę tu pracował do 2010 roku.

• * gdy rzeczownik występuje w wołaczu, na przykład:
  Señor Fernández, ésta es María. - Panie Fernández, to jest María.
  Mamá, quiero decirte algo. - Mamo, chcę ci coś powiedzieć.
  Hijo, no se puede cruzar la calle con el semáforo en luz roja. - Synku, nie można przechodzić przez ulicę na czerwonym świetle.
  Mujer, ¡mira lo que haces! -  Patrz co robisz, kobieto!

• * Uwaga! Używamy rodzajnika, gdy rzeczownik señor, señora występuje w funkcji innej niż wołacz, na przykład:
  El señor Gómez, por favor. - Z panem Gómeze, proszę.
  La señora Flores viene mañana. - Pani Flores przyjeżdża jutro.

• * po określeniach ilości, na przykład:
  Un par de pacientes tienen fiebre. -  Kilku pacjentów ma gorączkę.
  En los parques nacionales viven muchos animales. - W parkach narodowych żyje dużo zwierząt.
  Ha venido poca gente para ver el filme de Paco. - Mało ludzi przyszło obejrzeć film Paco.

• * przed rzeczownikami niepoliczalnymi, na przykład:
  ¿Hay queso en la nevera? - Jest ser w lodówce?
  ¿Dónde se compra leche? - Gdzie kupuje się mleko?

• * przed wyrazem casa (dom), jeśli mamy na myśli dom, w którym się mieszka lub jeżeli pełni on funkcję okolicznika, na przykład:
  No tengo tiempo. Voy a casa. - Nie mam czasu. Idę do domu.
  En casa de mis padres hay muchas plantas. - W domu moich rodziców jest dużo roślin.
  Perdona el retraso. Vengo directamente de casa. - Przepraszam za spóźnienie. Przychodzę prosto z domu.
  He comprado estos muebles para casa. - Kupiłem te meble do domu. 

• * w wielu zwrotach i idiomach, na przykład: 
  a pie (na piechotę)
  dar a luz (urodzić),
  en base a (w oparciu o),
  en nombre de (w imieniu),
  estar de pie (stać),
  tomar parte (brać udział).
   

Deberes - praca domowa

Na dzisiaj już wystarczy i tak jest tego naprawdę sporo ;) Pozostaje wyłącznie kwestia pracy domowe. Wszystkie ćwiczenia do dzisiejszej lekcji znajdziecie tutaj: [klik]. A rozwiązania znajdziecie w zakładce praca domowa co niedziele.  Elektroniczną wersję lekcji pobierzecie tutaj: [klik].

Fin. Wiem, że sporo jest pisania, ale po części przez to robię wersje elektroniczną. No i oczywiście, chciała byście poszli trochę szybciej z tym hiszpańskim w nauce, zatem warto systematycznie się uczyć ;) wkrótce również wakacje, których może nie warto aż tak zmarnować na leniuchowanie, tylko dodatkowo pouczyć się języka? Który na pewno się przyda.
Czekam na Wasze pytania :)

Follow @ofcViolettaPL